2. Zastanówcie się z czego wynikały błędy.

a) Często tak się dzieje, że dziecko przy powtórnym rozwiązywaniu potrafi błyskawicznie podać prawidłową odpowiedź, dziwiąc się, jak mogło popełnić błąd. Zwróćcie uwagę na czas rozwiązywania testu. Być może był on zbyt krótki, co może wynikać:
* z braku motywacji do jego wykonania; więc dziecko nie stosowało się do waszego kontraktu - test trzeba powtórzyć
* z tzw. impulsywności poznawczej (czyli z nadmiernego pośpiechu) - może wasze dziecko identyfikuje sukces z szybkością, a nie z poprawnością odpowiedzi (co częstsze jest u chłopców niż dziewcząt) lub też nie opanowało odpowiednich strategii kontroli. W takiej sytuacji zazwyczaj pojawiają się błędy w tzw. zadaniach zamkniętych (w których są odpowiedzi do wyboru). Wówczas skuteczne są sposoby radzenia sobie z testem opisane poniżej.
b) Może jest tak, że zdecydowanie lepiej (co znajduje potwierdzenie w ocenach szkolnych) rozwiązuje test humanistyczny niż część przyrodniczo-matematyczną? Jeżeli nie jest to tylko zasługa nauczycieli, to prawdopodobnie stoją za tym zainteresowania dziecka, co trzeba wziąć pod uwagę przy wyborze szkoły ponadgimnazjalnej (oraz profilu klasy).
c) Może jest tak, że dobrze radzi sobie z zadaniami dotyczącymi wiedzy z zakresu geografii, biologii lub chemii, a ma trudności z zadaniami matematycznymi lub z fizyki? Wówczas należy skoncentrować się na głównie na ćwiczeniu tych zadań.
d) A może problem tkwi w technice czytania? Jeżeli tak, to prawdopodobnie ma opinię z poradni i istnieje szansa na rozwiązywanie testu nie tylko w dłuższym czasie, ale w osobnej sali, gdzie nauczyciel czyta głośno test, a uczeń ma możliwość śledzenia testu wzrokiem. Powtórz więc test spełniając ten warunek.

e) Trudności mogą być zawężone do nieumiejętnego posługiwania się danymi zawartymi w tabelach, wykresach, rysunkach, schematach i mapach. Wówczas pokaż dziecku sposoby analizy takich danych i ćwicz na konkretnych przykładach, jakich jest dużo w każdym podręczniku.
f) Jeżeli Twoje dziecko ma kłopot z tworzeniem własnego tekstu - sięgnijcie po standardy pisania krótkich prac literackich. Jeżeli nie znajdziecie ich w podręcznikach, to na pewno są w różnego rodzaju "ściągach". Przy czym nie chodzi o uczenie się na pamięć przykładowych wypracowań, ale o opanowanie schematu - co powinno znaleźć się we wstępie, rozwinięciu i zakończeniu. Opanowanie i korzystanie z takiego planu porządkuje myśli i działanie staje się bardziej skuteczne (jest to także jeden ze sposobów pracy z dziećmi dyslektycznymi).

3. Pomóż dziecku opanować efektywne techniki pracy z testem

a) Twoje dziecko lepiej się skoncentruje, jeżeli wydzieli z testu to zadanie, nad którym obecnie pracuje. Na egzaminie na pewno będzie mogło mieć linijkę, najlepiej kolorową. Należy oddzielić nią polecenie (zakrywając odpowiedzi) i czytać uważnie, powoli każde zdanie, starając się od razu je zrozumieć. Można sobie pomóc dodatkowo prowadząc ołówek wyraz po wyrazie. Po przeczytaniu całego polecenia trzeba się zastanowić, pomyśleć, sprawdzić czy wszystko jest zrozumiałe. Niech dziecko chwilę zastanowi się nad odpowiedzią i następnie przesunie linijkę, przeczyta pierwszą odpowiedź, zdecyduje tak czy nie. Jeżeli jest pewne, że tak, dla upewnienia się może przeczytać jeszcze kolejne propozycje i wykluczyć ich poprawność. Jeżeli jest pewne, że nie, należy skoncentrować się wyłącznie na pozostałych odpowiedziach według powyższego schematu.
UWAGA: jeżeli twoje dziecko popełnia błędy z pośpiechu (czyli z impulsywności poznawczej) jest to główna strategia ich unikania.
b) Jeżeli rozwiązujecie zadanie tekstowe, pracujcie jak wyżej, z równoczesnym wypisywaniem informacji z podziałem na dane i szukane. Zastanówcie się jaki wzór należy zastosować, jak trzeba go przekształcić, by móc dokonać prawidłowych obliczeń. Przy obliczeniach pamiętajcie o odpowiednim zapisywaniu cyfr, przecinkach itp. Koniecznie wpiszcie odpowiedź. Wszystko jest punktowane.
c) Jeżeli macie przed sobą tabelę albo wykres najpierw uważnie przyjrzyjcie się, jakiego typu dane zawierają w pionie i w poziomie. Zastanówcie się, jak te dane odczytywać. Dopiero potem przystępujcie do analizy odpowiedzi.

4. Naucz swoje dziecko radzić sobie ze stresem.

a) Każdego dnia wyznaczcie trochę czasu na relaks i rekreację. Pływanie na basenie, spacer, aerobik, ćwiczenia relaksujące pomogą dziecku zmniejszyć napięcie. Każdy ma ulubioną czynność (malowanie, rysowanie, słuchanie muzyki, czytanie książki, sport itp.) - zarezerwujcie na nią codziennie co najmniej kilkanaście minut (do godziny).
b) Przed rozpoczęciem nauki wskazane jest wykonywanie ruchów naprzemiennych (choćby w postaci szybkiego marszu z wymachami: prawa ręka, lewa noga - lewa ręka, prawa noga), które aktywują motoryczną i sensoryczną korę płatów czołowych i ciemieniowych. Żeby dziecko zmotywować, ćwicz razem z nim - to może być wesołe!. To ćwiczenie można wykonywać w miejscu: podnieście do góry prawe kolano i dotknijcie do niego lewą ręką; następnie podnieście do góry lewe kolano i dotknijcie do niego prawą ręką. Powtórzcie kilka razy np. w takt ulubionej melodii.
c) Niech dziecko pije dużo wody niegazowanej. Woda jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania sieci nerwowych, zwiększa możliwość pobierania tlenu przez hemoglobinę. Będzie bardziej skutecznie przetwarzać informacje i łatwiej mu będzie skupić uwagę.
d) Tuż przed egzaminem pomocne mogą być ćwiczenia oddechowe, które można wykonać na początku pracy, nawet w sali egzaminacyjnej (a Ty możesz to sprawdzić w pracy przy biurku). Usiądźcie wygodnie, przyjmijcie stabilną pozycję siedzącą, z prostym kręgosłupem, całymi stopami na podłożu, dłońmi na kolanach. Zamknijcie oczy, oddychajcie spokojnie (najlepiej przeponą), skupcie swoje myśli na oddychaniu. Powietrze wciągajcie przez nos, a wypuszczajcie przez usta (dłużej niż przy wdechu). Ćwicz przez kilka minut (wykonaj przynajmniej 10 oddechów).
Uwaga: wspólne wykonywanie powyższych ćwiczeń uwiarygodnia je, przyczynia się do pogłębienia więzi emocjonalnej, a rodzicom też może pomóc poradzić sobie ze stresem, związanym nie tylko z egzaminem dziecka.

5. Pomóż dziecku w organizacji pracy.

Został jeszcze miesiąc do właściwego egzaminu. Pomóż dziecku zaplanować pracę, rozłożyć ją w czasie. Usiądźcie razem, zaproponuj pomoc.
a) Wyznaczanie konkretnych terminów. - bez podania dokładnej daty ich ukończenia, wszystkie projekty i plany pozostają raczej w sferze marzeń i pragnień, odkładane na wieczne później. Wyznaczanie terminów zwiększa presję, która może być bardzo pożądana przy realizacji wytyczonych zadań. Z drugiej strony osiągnięcie celu w terminie przez ciebie wyznaczonym może być niezwykle mobilizujące i dać motywację do dalszych działań.
b) Kup dwa kalendarze. Jeden roczny lub miesięczny, który powiesisz nad biurkiem. Na nim dziecko zaznaczy dzisiejszą datę i terminy egzaminu. Wieczorem wykreśli miniony dzień. Drugi kalendarz (z tygodniowym rozkładem) będzie przeznaczony na konkretne zadania na każdy dzień.
c) Mobilizuj do utrzymywania porządku na biurku. W danej chwili syn/córka powinien zajmować się realizacją tylko jednej, tej najważniejszej sprawy.

Jak sobie radzić, gdy dziecko odwleka wykonywanie zadań

a) Podzielcie kartkę na pół. Na jednej stronie kartki sporządźcie listę powodów, dla których dziecko nie może zabrać się do nauki, a na drugiej stronie wszystkie korzyści, które osiągnie, jeżeli poświeci więcej czasu na powtórzenie materiału. Przyjrzyjcie się uważnie korzyściom.
b) Podzielcie materiał do nauczenia na mniejsze, cząstkowe elementy, które są łatwiejsze do zaplanowania, zrealizowania i kontroli.
c) Wpiszcie je w kalendarz z tygodniowym rozkładem - konkretne daty i godziny wykonania. Za każdym razem, gdy syn/córka wykona zadanie - wpisze sobie duży plus.
d) Zaplanujcie jakieś przyjemności po wykonaniu tygodniowego planu (możecie ustalić wielkość "nagrody" w zależności od ilości plusów).
e) Raz w tygodniu należy rozwiązać przykładowy test. Będzie to służyło utrwalaniu wiedzy, jaką dziecko posiada oraz oswajaniu z pracą nad testem. Świętujcie sukcesy. Pamiętaj o "dobrych" pochwałach (czytaj niżej).

Reakcje rodzica na wyniki testu

1. Wynik bardzo dobry - pochwała jest pomocna ale czy zawsze?

Wiele razy słyszeliście, że należy dziecko chwalić, żeby miało dobre zdanie o sobie. Równocześnie, kiedy sami słyszycie pochwałę (w stylu - świetnie, jesteś wspaniały) często czujecie się zakłopotani, macie ochotę zaprzeczać, bo przecież nikt nie jest doskonały i od razu przypominają się Wam różne wady. Takie pochwały mogą też prowadzić do tego, że mniej ważne staje się to, co robicie, a bardziej czy zostaliście docenieni, czyli stajecie się zależni od aprobaty innych. Wyrażając tak emocjonalne "zachwyty" nad osiągnięciami dziecka, zawsze warto uzupełnić je o opis jakiegoś konkretnego zachowania. Dobra pochwała, to taka, która daje dziecku świadomość własnych możliwości i osiągnięć.
Mów: Jeżeli powiemy: Wynik, jaki osiągnąłeś jest wynikiem twojej dotychczasowej systematycznej pracy. Możesz być z siebie dumny albo Masz duże możliwości i wiedzę i potrafisz je wykorzystać rozwiązując tak różnorodne zadania, dziecko staje się świadome swojego potencjału i może samo budować swoje poczucie własnej wartości w oparciu o konkretne zachowania. Staje się wówczas bardziej odporne na niepowodzenia, jest świadome, że co prawda coś jest jego słabą stroną, ale ma też mocne strony.
Unikaj: Jeżeli mówimy: Doskonały wynik. Jestem z ciebie dumny albo Jesteś bardzo zdolny, to my - rodzice kontrolujemy sytuację. Wywieramy równocześnie nacisk, by dziecko zawsze takie było. Może to prowadzić do zbyt wysoko podniesionej poprzeczki i w rezultacie silnych napięć związanych z przewidywaniem lub rzeczywistą porażką.

2. Wynik poniżej oczekiwań rodziców (czyli niekoniecznie niski, ale nas niezadowalający) - konstruktywna krytyka i mobilizacja do wysiłku

a) Raz w tygodniu należy rozwiązać przykładowy test. Będzie to służyło utrwalaniu wiedzy, jaką dziecko posiada oraz oswajaniu z pracą nad testem. Świętujcie sukcesy. Pamiętaj o "dobrych" pochwałach.
b) Przede wszystkim rzeczowo a nie emocjonalnie: zamiast uogólnień (Jesteś beznadziejny, Co ty w ogóle robisz w tej szkole? albo Czego cię tam uczą?) skoncentruj się na analizie zadań i przyczyn błędów wg punktów podanych wyżej. To ułatwi ci rozmowę z dzieckiem w oparciu o konkretne zadania.
c) Wskaż mocne i słabsze strony (np. Wszystkie zadania z matematyki, chemii i z fizyki wykonałeś prawidłowo, pozostaje popracować nad geografią i biologią albo Obliczenia są prawidłowe, czy potrzebujesz pomocy w analizie wykresów?).
d) Opierając się na mocnych stronach, daj dziecku nadzieję, że potrafi poprawić swoje słabsze umiejętności, a Ty jesteś gotowy mu pomóc.
e) Daj mu poczucie, że jest dla ciebie ważne i kochasz je bez względu na wyniki testu, czy oceny szkolne. Spróbuj przekazać mu postawę, że każdy ma prawo popełniać błędy, ale nie ma sytuacji bez wyjścia.
f) Równocześnie unikaj zachowań, które zamiast zmobilizować dziecko, wzbudzą w nim złość, rozpacz, zniechęcenie.